Digitalizacja książki
Fundacja Historia i Kultura w ramach projektu dofinansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego dokonała digitalizacji i udostępnienia w formie publikacji elektronicznej książki autorstwa Tomasza Mościckiego Teatry Warszawy 1944-1945. Kronika.
Aby zapoznać się z jej treścią wystarczy kliknąć w poniższy przycisk.
Jest to publikacja wybitnego polskiego varsavianisty i znawcy tematyki teatralnej, za którą autor został uhonorowany Nagrodą Literacką m.st. Warszawy.
Książka ta jest próbą opisania początków powojennego życia teatralnego Warszawy, a także poprzedzających je wydarzeń roku 1944. Stanowi ona jeden z pierwszych opisów tego okresu stołecznych scen teatralnych i niezwykły dokument polskiego życia kulturalnego schyłku wojny. Zebrane tu w formie kroniki fakty składają się na fascynujący obraz przemian warszawskiego teatru, ze wszystkimi dokonaniami, ale i moralnymi dylematami m.in. czasu Powstania Warszawskiego, nierozstrzygniętymi do dziś.
Problematyka wpływu okupacji hitlerowskiej na polskie życie teatralne Warszawy doczekała się do tej pory niewielu omówień. Podejmowały ten niełatwy i kontrowersyjny temat nieliczne pisma adresowane do wąskiego grona czytelników, ponad 40 lat temu ukazała się książka Stanisława Marczaka-Oborskiego będąca pierwsza i jak na razie jedyna syntezą dziejów tamtego czasu. Publikacje te przy całej ich wartości – nie są jednak wolne od powielania i kształtowania stereotypów myślenia o tamtym czasie. Rzecz ma się podobnie z 1945 rokiem. Wciąż mamy do czynienia z krzywdzącym sądem o Warszawie jako kulturalnej pustyni, która nie może równać się z Łodzią, uznawaną za stolicę kulturalną Polski tamtych lat. Książka Tomasza Mościckiego „Teatry Warszawy 1944/1945” jest próbą zrewidowania tych poglądów, ukazania życia teatralnego w jego zaskakującym bogactwie i różnorodności. Ujęcie zgromadzonego materiału i opublikowanie go w formie kroniki – zawierającej publikacje prasowe z tamtych lat, wspomnienia świadków i uczestników wydarzeń, nie publikowane wcześniej dokumenty, a także zgromadzony materiał ilustracyjny (w tym rzadko lub zgoła wcale nie publikowane fotografie z przedstawień z tamtych lat) budują bardzo złożony i zaskakujący obraz tej trudnej epoki, wokół której wciąż trwają spory i nieporozumienia – spowodowane w dużej części narosła w niej mitologią. Autor nie stara się heroizować ani deheroizować teatru tamtego czasu.
Ukazując jego kontrowersyjne bogactwo, przytaczając mało lub wcale nie znane historyczne fakty (choćby obecność wielkiej polskiej klasyki na scenach pozostających pod niemiecką kontrolą w 1944 roku, czy też próby wprzęgania teatru w ideologiczny kierat instalowanej w Polsce komunistycznej władzy już od jesieni 1944 roku!) pokazuje teatr i jego ludzi jako uczestników a czasem ofiary dziejącej się wówczas historii.
Książka jest kroniką życia teatralnego Warszawy lat 1944 – 1945. Ukazanie tego życia dzień po dniu zamiast dotychczasowej praktyki budowania syntetycznego obrazu pokazuje zaskakujące bogactwo form życia teatralnego w schyłkowym okresie okupacji niemieckiej oraz początków Polski Ludowej.
Cytaty z prasy tamtych czasów, przytoczone dosłownie dokumenty, relacje pamiętnikarzy zbudują obraz życia Stolicy – zaskakująco różny od tego, jaki istnieje do dziś w potocznych wyobrażeniach na temat okupacji oraz pierwszych miesięcy nowego społecznego porządku, w który szybko zaczęto wmontowywać kulturę – w tym teatr.
Tomasz Mościcki