Skrupulatne analizy efektów operacji wojskowych skłaniają do porównania ich przygotowań i przebiegu do koncertu, wydobywają podobieństwo między dyrygentem i orkiestrą, wodzem i jego armią. Wojny zawsze charakteryzują się wysokim stopniem nieprzewidywalności.

Zarówno wódz jak i dyrygent dysponują świetnie uporządkowanym materiałem, który w zależności od podjętej decyzji, od partytury muszą odpowiednio wzmacniać, ograniczać i przetwarzać tak, by odpowiadały ich wizji. Muszą zmieniać muzyczny ciąg, aby gdy trzeba „zadowolić”, uśpić słuchacza, by potem nagłą burzą dźwięków go zaskoczyć, oszołomić, wprost obezwładnić i nad nim zapanować.

W historii planowania i przebiegu działań bojowych zawsze podziwiano dowódców, którzy z różnego rodzaju symptomów potrafili przewidzieć, odczytać zamiary przeciwnika i w porę im przeciwdziałać.

Kolosalne zmiany jakie na przestrzeni wieków nastąpiły w uzbrojeniu i technik prowadzenia walki, nie zdołały wyeliminować podstępu. Prowadzone analizy na kanwie współczesnych konfliktów zbrojnych wciąż wykazują prostą zależność pomiędzy planowaniem przebiegu bitwy czy operacji a  poszukiwaniem rozwiązań budzących w przeciwniku niepewność, wprowadzających go w błąd co do warunków w jakich będą one rozgrywane. Dobry dowódca musi mieć jasny obraz wszystkich dostępnych elementów walki terenu, pogody, sprzętu i ludzi. Umiejętne ich zastosowanie w sposób przynoszący ich najbardziej niszczycielski efekt, wciąż pozostaje talentem, jest sztuką.

Wojny prowadzone głównie na lądzie, potem na morzu, w końcu przeniosły się w powietrze. Już otwiera się przed ludzkością nowy rozdział, w którym operacje wojenne przeniesione zostaną w przestrzeń kosmiczną. Choć nie wiemy jeszcze dokąd w tym wymiarze zmierzamy, niewątpliwie i tam da o sobie znać niezastąpiony podstęp.

O autorze:

Pilot myśliwski, urodził się 9 czerwca 1941 r. Od dzieciństwa zainteresowany lotnictwem, zajmował się modelarstwem lotniczym, był pilotem szybowcowym i samolotowym. W roku 1959 podjął naukę w wymarzonej „szkole orląt” w Dęblinie. Po jej ukończeniu doskonalił umiejętności pilotażowo-bojowe w pułku bojowym, był szefem lotnictwa 2. Korpusu OPK, zastępcą szefa lotnictwa w Dowództwie Wojsk OPK w Warszawie. W trakcie wizytacji pułków lotniczych powtarzał swoje credo: „Zdrowy rozsądek może zastąpić każdy poziom lotniczego doświadczenia. Żadne doświadczenie – zdrowego rozsądku…”.

Pilot myśliwców „Lim-2”, „Lim-5”, „Lim-5p”, „MiG-21”. W roku 1989 powierzono mu dowodzenie Wojskami Lotniczymi. Dostrzegł potrzebę stworzenia jednolitego systemu obrony powietrznej kraju. Zaproponował, a następnie z powodzeniem zrealizował, połączenie Wojsk Lotniczych z Wojskami OPK w jeden rodzaj sił zbrojnych. Przystosował morski poligon Ustka do bojowych strzelań wszystkich rodzajów wojsk obrony przeciwlotniczej do celów powietrznych w jednej, wspólnej strefie działań.

Zainicjował pierwsze kontakty z siłami powietrznymi  państw NATO. Zaproponował zakup osobiście przetestowanych, wielozadaniowych myśliwców „F-16”. Pilot wojskowy 1. klasy dysponujący nalotem osobistym 3 220 godzin.